تقریباً همه جا وقتی قرار است فردی پژوهشی انجام دهد یا به او توصیه می‌شود یا اینکه میداند باید مقاله‌‌های مختلفی را مطالعه کند. اما اگر بخواهیم منصفانه بگوییم تاکنون هیچ واحد دانشگاهی یا آموزش خاصی برای مطالعه یک مقاله علمی وجود نداشته است و یا اگر هم دانشگاهی یا مرکز خاصی اقدام به برگزاری دوره‌های آموزشی کرده باشد میزان آن و وسعت آن بسیار محدود بوده است. بسیاری از پژوهشگران از آنجایی که نمی‌دانند یک مقاله را باید چگونه مطالعه کنند نمی‌توانند نهایت بهره را از آن برده و در نتیجه دستاوردهای آن مقالات را در پژوهش خود استفاده کنند. در این مطلب به ذکر رهنمودهایی برای نحوه خواندن مقاله علمی ارایه خواهیم داد. با وب سایت ایران تحقیق همراه باشید.

چگونه یک مقاله علمی را مطالعه کنیم؟

مرحله اول. چگونه یک مقاله علمی را مطالعه کنیم؟ فهم ساختار هر بخش مقاله

هر مقاله ساختاری منظم و منسجم دارد که قبل از خواندن مقاله، خوانندگان باید آن ساختارها را بشناسد و هدف هریک از آنها را بداند.

۱- به جزییات اطلاعات صفحه اول مقاله توجه کنید. صفحه اول مقاله شامل نام مولف یا مولفین، سال انتشار، نام مجله، چکیده مقاله و عنوان پژوهش می‌باشد. همه این اطلاعات مهم می‌باشند و خواننده باید به آنها توجه داشته باشد.

۲- چکیده مقاله را بخوانید. چکیده خلاصه کوتاهی است از آنچه که نویسنده مقاله در سراسر فرآیند پژوهش انجام داده است. شما در چکیده مقاله می‌توانید عنوان پژوهش، اطلاعات درباره نمونه پژوهش، فرضیات، نتایج اصلی و مروری کوتاه بر یافته‌های پژوهش را پیدا می‌کنید.

۳- بخش مقدمه مقاله را بررسی کنید. در بخش مقدمه مقاله، مولف به تبیین چرایی انجام پژوهش پرداخته و خواننده برای اینکه متوجه این چرایی شود می‌تواند این قسمت از مقاله را مطالعه کند. همچنین، مقدمه معمولاً اولین بخش در مقاله است که محقق به ذکر زیربنای تئوریکی پژوهش می‌پردازد. این بخش می‌تواند شامل یافته‌ها و دستاوردهای پژوهش‌های دیگر باشد و در کنار همه این موارد، مولف مقاله چرایی انجام این پژوهش را نیز توضیح می‌دهد.

- هدف اصلی مقدمه مقاله آن است که سوال پژوهش را تبیین کند و برحسب زمینه نظری و پژوهشی، پیش‌بینی‌هایی مطرح نماید (فرضیات). این فرضیات بعداً از طریق روشهای علمی مورد بحث و صحت آزمایی قرار خواهند گرفت. 

۴- بخش متدولوژی یا روش‌شناسی (روش‌ها) را بخوانید. این قسمت از مقاله به شما درباره اینکه مقاله چگونه می‌خواهد فرضیات آزمایشی که در بخش قبل مطرح شده را به آزمون گذارد. این بخش همچنین اطلاعات ریز و دقیقی از مواد زیر را ارایه می‌کند:

الف) حجم نمونه

ب) سن و جنسیت آزمونها

ج) اطلاعات اضافی از مشارکت‌کنندگان در تحقیق که احتمالاً ذکر آنها لازم است (مانند سطح فرهنگی، سوادی، اقتصادی و مذهبی و …)

د) روش مورد استفاده برای انجام تحقیق

ن) لوازم مورد استفاده، دستگاه‌ها و …

و) پرسشنامه‌ها

ه) روش‌های تحلیلی به کار رفته‌شده، و نرم افزارهای مورد بررسی

۵- بخش نتایج را بررسی کنید. این بخش را با این هدف می‌توانید بررسی کنید که بدانید پژوهش چه برون‌دادی به شما می‌دهد. در قسمت نتایج مهمترین هدف این است که مشخص گردد آیا فرضیات پژوهش تایید می‌شوند یا خیر. در این بخش احتمالاً شما با جداول و نمودارها و عکس‌های زیادی برخورد کنید و بیشتر با اعداد و ارقام سروکار داشته باشید. 

۶- بخش بحث و نتیجه‌گیری را مرور کنید. در بخش بحث و نتیجه‌گیری شما احتمالاً با چنین مواردی روبرو می‌شوید:

الف) خلاصه‌ای از هدف پژوهش

ب) مرور مهمترین نتایج پژوهش

ج) نقاط ضعف و قوت پژوهش در نتیجه استفاده از روش‌ها، نمونه و تفاسیر

د) کاربردهای عملیاتی از نتایج پژوهش

و) ایده برای پژوهش‌های آتی

۷) بخش رفرنس‌ها را بررسی کنید. رفرنس‌ها تمامی منابعی را نشان می‌دهد که برای نگارش مقاله از آنها استفاده شده است. استفاده از منابع بروز و منابعی که در مجلات باکیفیت چاپ شده‌اند باعث می‌شود که مقاله حاضر دارای ارزش و اعتبار بیشتری باشد. از این حیث می‌توانید حتی یک مقاله را مورد ارزیابی قرار دهید.

مرحله دوم. چگونه یک مقاله علمی را مطالعه کنیم؟ خواندن مقاله

۱- چکیده را بخوانید. خواندن چکیده به شما بازخوردی سریع از کلیت مقاله می‌دهد. چکیده‌ای که خوب نوشته شده باشد اطلاعاتی درباره هدف مطالعه، پرسشنامه‌ها و نرم‌افزارهای موجود در آن، نمونه مورد مطالعه و نتایج و بروندادهای اصلی مقاله را ارایه می‌کند.

۲- به نمودارها، جداول و سایر نمادهای بصری مقاله توجه کنید. هنگامی که چکیده را می‌خوانید می‌توانید حدس بزنید که ایده اصلی مقاله در چه حیطه‌ای است. اکنون، بر اساس همین ایده اصلی می‌توانید به تمامی نمودارها و جداول مقاله که عمدتاً در بخش نتایج آمده است نگاه کنید و آنها را بررسی نمایید. یقیناً مشاهده این جداول اطلاعات جزیی زیادتری را به شما ارایه خواهد داد.

۳- اولین پاراگراف بخش بحث و نتیجه گیری (discussion) را مطالعه کنید. یک بحث و نتیجه‌گیری اگر دقیق نگارش شده باشد، خلاصه‌ای از هدف مطالعه، روش مورد استفاده، نتایج اصلی و رد یا تایید فرضیات ارایه خواهد داد. به عبارتی، نتایج در بخش بحث و نتیجه گیری مقاله، معنا و مفهوم پیدا می‌کنند زیرا مولف در این قسمت آنها را مورد بررسی قرار می‌دهد و توضیح می‌دهد.

- اگر بخواهیم باارزشترین بخش مقاله را از نظر میزان اطلاعات باارزشی که ارایه می‌دهند طبقه‌بندی کنیم، پاراگراف اول بحث و نتیجه‌گیری اغلب باارزشترین بخش از یک مقاله خواهد بود. یقیناً در همه مقاله‌ها قسمت بحث و نتیجه‌گیری به صورت کاملاً یکسان نوشته نمی‌شود و کیفیت مشابهی هم ندارد، اما با مطالعه سریع این بخش، شما می‌توانید دقیقترین اطلاعات را از مقاله بدست اورید.

۴- اگر به اطلاعات بیشتری درباره مقاله نیاز داشتید، می‌توانید سایر بخش‌های مقاله را مطالعه کنید.  اگر احساس می‌کنید نیاز به بینش تئوریکی و یا مطالعه پژوهش‌های مشابه با مقاله حاضر را دارید می‌توانید برگردید و بخش مقدمه مقاله را کامل بخوانید. اگر می‌خواهید از نمونه، جامعه، ابزار اندازه‌گیری و روش پژوهش اطلاعاتی کسب کنید می‌توانید بخش روش‌شناسی مقاله را خوب مطالعه کنید. اگر نیاز دارید شیوه تحلیل داده‌ها را بررسی کنید، بخش نتایج را دقیق مطالعه کنید و درصورتی که می‌خواهید تفاسیری اضافه‌تری از نتایج بدست آورید، بخش بحث و نتیجه‌گیری را کامل‌تر مطالعه کنید.